Tødd life

Amalie Kasin Lerstangs dynamiske dikt leitar etter det som kan gjere kjensler til handling.

(Foto: Kristine Helliesen)

Amalie Kasin Lerstang 

Vårs 

Dikt, Cappelen Damm

87 sider

Amalie Kasin Lerstang si andre bok er ei diktsamling med tittelen Vårs. Ho skriv om heimstaden, som ho elskar: Notodden, eller Tødden; ein gong eit industrielt vidunder, no ein by i krise, kjend for rånarar som gjer børning til kunstart. Ho skriv om storfamilien, som ho elskar: Myldrande familieselskap og folk som ropar til kvarandre med høge stemmer som dei har arva etter «dronningbia»; bestemora som har kjellaren full av Klassekampen og tru på at det er makt i å ytre seg. Det høyres veldig fint ut.

Når eg skriv dette, sit eg aleine i ei halvmøblert leiligheit ein solfylt maikveld og drikk iskaffi i håp om å få eit energikick som får orda til å kome. Eg har nettopp sett første episode av serien «Patrick Melrose», om overklassemannen som er traumatisert av sin vonde barndom og køyrer i seg all slags narkotikum for å halde ut seg sjølv og kjenslene sine medan han er i New York for å hente aska etter faren. Det fekk meg til å føle meg som ein helsefrik berre fordi eg ligg på sofaen og et potetgull i staden for å skyte heroin. Likevelsit eg altså aleine framfor pc-skjermen og lurer på kva som gjekk feil.

Det er difor ikkje tvil i mi sjel om at diktsamlinga med tittelen «Vårs» har svaret på kva eg og alle andre treng. Vi treng å ha hatt ein harmonisk barndom på ein stad kor vi har kjent at vi høyrer til. Problemet som gjenstår, er kva ein gjer når dette ikkje har vore tilfellet.

I debutromanen Europa frå 2014, som Kasin Lerstang fekk Tarjei Vesaas debutantpris for, skreiv ho om ei ung kvinne som flykta til ein europeisk storby etter å ha blitt smelt på tjukka og utlevert i ein sjølvbiografisk roman av ein og same mann. I den nye boka har ho rørt seg vidare frå rotløysa, einsemda og forvirringa til ein visjon om det som har vore og det som burde bli.

Dikta er forteljande og lett tilgjengelege, slik det er mange som skriv no. Likevel er dei fortetta nok til å romme både biletlege og historiske dimensjonar. Dei rommar også spenningar, som den mellom entreprenøren Sam Eyde og forskaren Kristian Birkeland; først ein dynamisk duo, så motpartar i ein konflikt kor førstnemnde pressar den sistnemnde ut av industrieventyret. Dei rommar spenninga mellom å vite korleis ein skal oppføre seg for å passe inn, men samtidig måtte skjule det som ikkje passar inn. Ikkje minst rommar dei røynda slik den er og folk slik dei er.  

Kasin Lerstang startar med industrihistoria, som – i ein politisk potent ironi – starta med oppkjøp av naturressursar:

Vannet rant videre

fra Hardangervidda

østover

til Notodden

Sam Eyde kjøpte fossefallene

feen i åkeren

trollet i bruset

Kristian Birkelands fysikk

Så går ho raskt vidare, via ein lukkeleg barndom til ein by i krise: «Byen er et feberbarn / som ingen vil sende hjem». Det er ikkje tvil om at dikta er fulle av patriotisme og nostalgi, men det er ikkje billig patriotisme og nostalgi. Diktaren stiller seg solidarisk med lokalsamfunnet slik det er, og solidariteten er stor nok til å romme opplevinga av å få skjellsord etter seg på gata når ho held jentekjærasten i handa. Det er tydeleg ein by og ein kultur ho identifiserer seg med. Det er der ho har lært «det joviale», som gjer at ho kan snakke like godt med lastebilsjåførar og akademikarar, og det er der ho har lært å vere stolt av arbeidarkollektivet som var det første i Noreg til å kjempe fram 8-timarsdagen.

Det sentrale biletet i samlinga er arbeidar- og familiefellesskapen som ei bikube, som for diktareget kretsar om bestemora, «dronningbia», og som ho lengtar tilbake til etter at ho har latt straumen føre seg vekk:

jeg vil hjem

dit jeg hører hjemme

arbeiderne og dronene

dronningens beroligende effekt

Det er altså ikkje vanskeleg å kalla dette arbeidardikting, for her finst det både historisk klassekamp og dikt om tøft arbeidsliv i nyare tid. Men Kasin Lerstang går samtidig djupare, ho leitar etter svaret på kva solidaritet og fellesskap eigentleg er. Ikkje minst fortel dikta om arbeidet med å finne ein fungerande dynamikk mellom draum og realitet, kjensler og handlekraft i seg sjølv. Eller, som ho skriv i det aller siste diktet, mellom det mjuke og det harde:

gjøre de mjuke verdiene harde

først som fantasi

så urokkelig

man håper på noe

Det er rørande og veldig fint når ho i avslutninga teiknar opp ein fellesskap som rommar både industrihistoria og fabrikkhallane som no står tomme, fysisk og intellektuelt arbeid, arbeidarkollektivet og fellesskapen på eit varmt bilpanser i soloppgangen. Ja, takk! Det er dette vi treng no.

Av Merete Røsvik